top of page
Ara

İklim Değişikliği Matematiği

  • Aklı Havadakiler
  • 6 Haz 2024
  • 5 dakikada okunur

İklim Değişikliğinin matematiksel tarafı, neden ve sonuçlarına dair bir inceleme:

Matematiksel modeller ne işe yarıyor?: Bu çalışma, iklim değişikliğini anlamak için kullanılan matematiksel modelleri inceliyor. Bu modeller karmaşık, belirsizlikler içeriyor ve eksik verilere dayanıyor. Matematik, geleceğe yönelik tahminler yapmak için kullanılıyor, ancak bu süreçte birçok zorluk ve belirsizlik var.

Dünya Sistemi modeli: Bu model, atmosfer ve deniz gibi unsurlara odaklanarak küresel iklimin nasıl değişeceğini anlamaya çalışıyor. Politikacılar, ekonominin, tarımın ve enerjinin nasıl etkileneceğini de anlamak istiyor.

Hava durumu ve iklim arasındaki fark: Hava durumu kısa vadeli tahminler yaparken, iklim daha uzun vadeli ve büyük ölçekli değişiklikleri ifade ediyor. Farklı modeller farklı zaman ölçeklerinde ve farklı çözünürlüklerde çalışıyor.

HadGem 3 modeli: Bu model, dünya sistemlerini inceleyerek iklim değişikliği üzerine tahminler yapmakta ve politika oluşturulmasına katkı sağlamaktadır. IPCC gibi kuruluşlar önerilerini bu modellere dayandırıyor.

Veriler ne anlatıyor?: Son 2000 yıla ait veriler, iklimin ısınma eğilimini gösteriyor. Bu veriler, modern hava tahmini ve iklim bilimlerinin köklerinin 150 yıl öncesine kadar uzandığını da gösteriyor.

Geçmişten dersler: Fransız şarap bağları gibi geçmişe ait veriler, iklimin nasıl değiştiğini gösteriyor. Bu veriler, sıcaklık dalgalanmaları ve "Küçük Buz Devri" gibi olayları da içeriyor.

Son 150 yılda sıcaklık arttı: Met Office tarafından toplanan veriler, son 150 yılda sıcaklıkların arttığını gösteriyor. Bu artış eğilimi genellikle okyanus akıntılarından ve yanardağların etkileriyle değişen faktörlerle birlikte devam ediyor.

Arktik Buzları Eriyor: Arktik deniz buzları, iklim değişikliğinin en somut göstergelerinden biridir. Özellikle Kanada'da gözlenen buzul erimesi, bölgeyi stratejik açıdan da etkilemektedir. Buzulların erimesi, daha önce ulaşılması zor olan deniz yollarının açılmasına yol açarken, aynı zamanda kıyı bölgelerini de deniz seviyesinin yükselmesine karşı savunmasız hale getirmektedir.

Antarktika'da da Değişiklikler Var: Antarktika'da ise deniz buzunda bir artış gözlemlenmektedir. Bu durum, kıtadaki kara buzullarının erimesi ve denize karışmasıyla açıklanmaktadır. Antarktika'daki buzulların erimesi, deniz seviyesinin yükselmesi açısından daha büyük bir tehdit oluşturmaktadır.

Aşırı Hava Olayları Artıyor: Son yıllarda, özellikle Kuzey Atlantik'te tropikal fırtına sayısında belirgin bir artış gözlemlenmektedir. Bu aşırı hava olayları, ulaşım ağları dahil olmak üzere birçok alanda olumsuz etkilere yol açmaktadır. 2014'teki Sevgililer Günü fırtınası, İngiltere'nin güneybatısını izole etmesi buna örnektir.

Sıcaklık Artışı Tehlikeli: Aşırı sıcaklık olaylarının da arttığına dair birçok kanıt mevcuttur. Fırtınalar maddi hasara yol açarken, aşırı sıcaklıklar binlerce insanın ölümüne sebep olabilir. 2003'teki Avrupa sıcak dalgası buna örnektir.

IPCC ve Paris Anlaşması: IPCC ve Paris Anlaşması, ortalama sıcaklığı 1,5°C'nin altında tutmanın önemini vurgulamaktadır. Bu küçük gibi görünse de, aşırı hava olaylarının sıklığını ve şiddetini önemli ölçüde artırmaktadır.

Ortalama Sıcaklık Artışı Neden Önemli?: Ortalama bir şeyde meydana gelen küçük bir değişikliğin bile büyük sonuçları olabilir. Örneğin, ortalama sıcaklığı 1,5°C artırmak, aşırı hava olaylarının sıklığını ve şiddetini önemli ölçüde artırabilir.

Deniz seviyesi yükseliyor: Son 20 yıldır deniz seviyesinde gözlemlenebilir bir yükselme var. Bunun birkaç sebebi var:

*Isınan su genleşiyor ve deniz seviyesini yükseltiyor.

*Antarktika'daki kara buzları eriyor ve okyanusa karışıyor.

*Arktik buzları eriyor, ancak yüzdüğü için deniz seviyesini doğrudan etkilemiyor.

*Şu anda deniz seviyesi yılda yaklaşık 3,5 milimetre hızla yükseliyor. Aşırı bir durumda, *Grönland ve Antarktika'daki buzullar erirse birçok şehir sular altında kalabilir.

Karbondioksit seviyesi artıyor: Atmosferdeki karbondioksit miktarı 1960'lardan bu yana %33 arttı. Bu durum endişe verici çünkü:

Karbondioksit, sera gazıdır ve Dünya'nın ısınmasına neden olur.

Sanayi Devrimi'nden bu yana fosil yakıt kullanımının artmasıyla karbondioksit seviyesi hızla yükseliyor.

Sıcaklık artıyor: Son 150 yılda sıcaklıklar önemli ölçüde arttı. Bu artışın nedeni karbondioksit gibi sera gazlarının artmasıdır.

İklim değişikliği tartışmalı bir konu: Bazı insanlar iklim değişikliğinin gerçek olmadığını veya insan faaliyetlerinden kaynaklanmadığını savunuyor. Bilim insanlarının büyük çoğunluğu ise iklim değişikliğinin gerçek olduğunu ve insan faaliyetlerinden kaynaklandığını kabul ediyor.

İklim bilimi karmaşık bir disiplin: İklim değişikliğini tahmin etmek zor, çünkü birçok faktör rol oynuyor. Verilerde belirsizlikler ve doğal değişkenlikler de tahminleri zorlaştırıyor.

NASA'nın verileri: NASA, buzulların erimesini ve deniz seviyesinin yükselmesini izleyen uydulara sahip. Bu uydulardan elde edilen veriler, Arktik deniz buzunun son 30 yılda önemli ölçüde azaldığını gösteriyor.

Buzullar Eriyor: Mevcut erime eğilimi devam ederse, yüzyılın sonunda tüm buzulların eriyebileceği öngörülüyor. Bu endişe verici olsa da, bu tahminlerin elimizdeki verilere dayalı olduğunu ve uzun vadeli tahminlerin her zaman doğru çıkmayabileceğini unutmamak gerekir.

İklim Modelleri Zor: İklim modelleri karmaşık ve kaotiktir. Sıcaklık artışı yağış desenlerini değiştirir ve bu da daha fazla ısınmaya yol açar. Bu etkileşimler, hava durumunu bir haftadan fazla tahmin etmeyi imkansız hale getirir ve iklimi tahmin etmeyi daha da zorlaştırır.

Gelecekte Neler Beklenebilir?: 13 Kasım gibi belirli bir tarih için birçok olasılık olabilir, ancak Kasım ayında genellikle yağışlı hava beklenir. İklim modellemesi, gelecekteki hava durumu hakkında genel tahminler yapabilir. Örneğin, 10 yıl sonra Kasım ayında ortalama sıcaklığın ve yağış miktarının artabileceğini öngörebiliriz.

Hava Tahminleri Daha Doğru Olacak: Bilgisayar teknolojisi geliştikçe, hava tahmin modelleri daha hassas ve güvenilir hale gelecektir. Bu, meteoroloji bilimindeki ilerlemelerle birlikte daha kesin hava tahminlerinin yapılmasını sağlayabilir.

Doğal ve İnsan Kaynaklı İklim Değişikliği: İklim değişikliğinde doğal ve insan kaynaklı etkileri ayırt etmek önemlidir. Geçmişe dönük analizler, buz tabakaları üzerinde yapılan sondajlar gibi, milyonlarca yıl öncesine kadar olan iklim değişikliklerini incelememize yardımcı olur.

Buzul Döngüleri: Son yarım milyon yıl içinde, yaklaşık her 100.000 yılda bir gerçekleşen buzul döngüleri gözlemlenmiştir. Bu döngüler, okyanus akımlarındaki değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkar.

Gelecekte Soğuma Olabilir: Doğaya bırakılsaydı eğer, gelecekte iklimde soğuma eğilimleri gözlemlenebileceği bir dönem yaşanabilirdi. Güneş ışınlarındaki değişkenlik gibi faktörler bunda rol oynardı.

Isınma İnsan Kaynaklı: Güneş değişkenliği ve iklim verileri birlikte değerlendirildiğinde, Dünya'nın şu anda ısınma yerine soğuma eğiliminde olması gerekir. Bu durum, ısınmanın insan kaynaklı olduğunu gösteren güçlü bir kanıttır.

İklim modelleri ne işe yarar?

İklim modelleri, hava durumunu tahmin etmek için kullanılan modellere benzer şekilde, gelecekteki iklimi tahmin etmek için kullanılır. Bu modeller, fizik yasalarına ve geçmiş iklim verilerine dayanır.

İklim modelleri nasıl çalışır?

İklim modelleri, hava basıncı, sıcaklık, yağış ve rüzgar gibi birçok faktörü göz önünde bulundurur. Bu faktörler, matematiksel denklemlerle temsil edilir ve süper bilgisayarlarda çözülür. Bu sayede, gelecekteki iklim değişiklikleri tahmin edilebilir.

İklim modelleri ne kadar güvenilir?

İklim modelleri, gelecekteki iklimi tahmin etmek için en iyi araçlarımızdan biridir. Ancak, bu modeller mükemmel değildir ve bazı belirsizlikler içerir. Bu belirsizlikler, kullanılan modellere, veri setlerine ve gelecekteki sera gazı emisyonlarına bağlıdır.

Enerji Dengesi Modeli (EDM)

EDM, basit bir iklim modelidir. Bu model, Dünya'yı tek bir sıcaklık ve tek bir albedoya sahip bir küre olarak ele alır. Albedo, Dünya'nın güneş ışığını ne kadar yansıttığını gösteren bir ölçüdür.

EDM'ye göre:

*Güneş radyasyonu arttıkça, Dünya'nın sıcaklığı da artar.

*Albedo azaldıkça, Dünya'nın sıcaklığı da artar.

*Emissivite azaldıkça, Dünya'nın sıcaklığı da artar.

*Atmosfere sera gazları eklendikçe, Dünya'nın sıcaklığı da artar.

Geri besleme mekanizmaları:

Geri besleme mekanizmaları, iklim değişikliğinin etkilerini artırabilir veya azaltabilir. Örneğin, buzullar eridikçe, Dünya daha az güneş ışığı yansıtır ve bu da daha fazla ısınmasına neden olur.

Kıvılcım noktası:

Kıvılcım noktası, küçük bir değişikliğin büyük bir etkiye yol açabileceği bir durumdur. İklim değişikliğinde, kıvılcım noktası, permafrostun erimesine ve metan salınımına yol açabilir. Metan, sera gazı etkisine sahip bir gazdır ve Dünya'nın ısınmasına neden olur.

Ne yapmalıyız?

İklim değişikliğini durdurmak için sera gazı emisyonlarını azaltmamız gerekiyor. Bunu, enerji üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak ve enerji verimliliğini artırarak yapabiliriz.

Ek kaynakça:

 
 
 

Comments

bottom of page