El Niño Güney Salınımı (ENSO): Küresel Bir İklim Döngüsü ve Etkileri

El Niño Güney Salınımı (ENSO): Küresel Bir İklim Döngüsü ve Etkileri

Giriş

Dünya üzerindeki yaşam, döngüsel değişimlerle yoğun bir şekilde etkilenir. Gündüz/gece döngüsü (ortalama 24 saat), mevsimlerin değişimi (ortalama 3 ay) ve gelgitlerin alçalıp yükselmesi (ortalama 12 saat 25 dakika) gibi birçok değişken, kısa periyotlarda gerçekleşerek kesin öngörülere sahiptir. Ancak bazı döngüler daha uzun zaman aralıklarında etkisini gösterir ve tahmin edilmesi daha karmaşık olabilir. El Niño Güney Salınımı (ENSO), Pasifik Okyanusu'ndaki deniz suyu sıcaklıklarındaki dalgalanmaların atmosferi de etkileyerek küresel iklim üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu bir döngüdür.

ENSO'nun Tanımı ve Özellikleri

ENSO, 2 ila 7 yıl arasında değişen periyotlarla ılık (El Niño) ve soğuk (La Niña) evrelerin birbirini izlediği bir iklim döngüsüdür. Normal koşullarda, ekvator boyunca doğudan batıya esen ticaret rüzgarları, Pasifik Okyanusu'nun batı kısmında (Avustralya ve Endonezya kıyılarında) sıcak su birikmesine neden olur. Bu sıcak su, Pasifik Jet Akımı'nı da etkileyerek Kuzey Amerika'nın güneybatısına ve Kanada'ya yağmur taşır.

El Niño:

Süre: 9 ila 12 ay, nadiren 18 aya kadar

Deniz Suyu Sıcaklıkları: Pasifik Okyanusu'nun doğu kısmında (Güney Amerika kıyılarında) normalden ılık, batı kısmında (Avustralya ve Endonezya kıyılarında) normalden soğuk

Atmosferik Koşullar: Pasifik Jet Akımı'nın zayıflaması, Amerika Birleşik Devletleri'nin güneybatısında ve Kanada'da kuraklık, Avustralya ve Endonezya'da aşırı yağış ve seller

Önemli Etkiler: Kuraklık, sel, fırtına, kasırga gibi aşırı hava olaylarının sıklığını ve şiddetini artırır. Tarımsal üretime, gıda güvenliğine, su kaynaklarına ve insan sağlığına önemli zararlar verebilir.

La Niña:

Süre: 9 ila 12 ay, nadiren 18 aya kadar

Deniz Suyu Sıcaklıkları: Pasifik Okyanusu'nun doğu kısmında (Güney Amerika kıyılarında) normalden soğuk, batı kısmında (Avustralya ve Endonezya kıyılarında) normalden sıcak

Atmosferik Koşullar: Pasifik Jet Akımı'nın güçlenmesi, Amerika Birleşik Devletleri'nin güneybatısında ve Kanada'da aşırı yağış ve seller, Avustralya ve Endonezya'da kuraklık

Önemli Etkiler: Kuraklık, sel, fırtına, kasırga gibi aşırı hava olaylarının sıklığını ve şiddetini artırır. Tarımsal üretime, gıda güvenliğine, su kaynaklarına ve insan sağlığına önemli zararlar verebilir.

Sayısal Verilerle ENSO'nun Etkileri:

1997-98 El Niño: 2 milyardan fazla insanı etkiledi, 20 milyar doların üzerinde maddi hasara yol açtı.

2015-16 El Niño: 60 milyondan fazla insanı etkiledi, 3.5 milyar doların üzerinde maddi hasara yol açtı.

2010-11 La Niña: Avustralya'da kuraklığa neden oldu, 20 milyar doların üzerinde maddi hasara yol açtı.

2022 La Niña: Amerika Birleşik Devletleri'nin güneybatısında megakuraklığı şiddetlendirerek 1.200 yılın en kurak yılı olarak kayıtlara geçmesine neden oldu.

ENSO'nun Öngörülmesi ve Önlemler

ENSO'nun öngörülmesi ve etkilerinin önceden tahmin edilmesi, afetlerin önlenmesi ve azaltılması için kritik önem taşımaktadır. Bilim insanları, okyanus gözlem ağları, atmosferik sondajlar ve uydular aracılığıyla elde edilen verileri kullanarak deniz suyu sıcaklıkları, atmosfer basıncı, rüzgar hızı gibi parametreleri izleyerek ENSO'yu tahmin etmeye çalışmaktadırlar. Genel olarak, tahminler birkaç ay öncesinden bir yıla kadar uzanan bir zaman aralığını kapsamaktadır.

Önlemler:

Erken uyarı sistemleri: ENSO olaylarının erken tespiti ve potansiyel etkilerine ilişkin uyarıların ilgili kurum ve kişilere iletilmesi.

Tarım uygulamalarının uyarlanması: El Niño veya La Niña dönemlerinde kuraklığa veya aşırı yağışa dayanıklı ürünlerin ekilmesi, sulama sistemlerinin iyileştirilmesi gibi tedbirler.

Su kaynaklarının yönetimi: Kuraklık dönemlerinde su tasarrufu önlemleri almak, su rezervlerini korumak.

Afet hazırlık planları: El Niño veya La Niña ile ilişkili olabilecek sellere, fırtınalara ve diğer aşırı hava olaylarına karşı hazırlıklı olma çalışmaları.

ENSO ve İklim Değişikliği

İklim değişikliğinin ENSO'nun davranışını nasıl etkileyeceği konusunda hala belirsizlikler bulunmaktadır. Bazı bilimsel çalışmalar, El Niño olaylarının daha sık ve şiddetli hale gelebileceğini öngörmektedir. Diğer çalışmalar ise La Niña olaylarının güçlenebileceğini veya ENSO döngüsünün genel olarak daha değişken bir seyir izleyebileceğini öne sürmektedir. Bu konudaki araştırmalar devam etmektedir.

Sonuç

ENSO, küresel iklim üzerinde önemli bir etkiye sahip olan ve dünya genelinde milyonlarca insanı etkileyen bir doğa olayıdır. ENSO'nun etkilerini anlamak ve bu etkilere karşı önlem almak, afetlerin neden olacağı zararları azaltmak ve insan yaşamının korunması için son derece önemlidir. ENSO'nun davranışının iklim değişikliğinden nasıl etkileneceği konusunda araştırmalar sürmektedir. Gelecekte elde edilecek yeni bilgiler, ENSO'nun tahmin edilebilirliğini artıracak ve daha etkili önlemlerin alınmasını sağlayacaktır.

Kaynakça: https://www.youtube.com/watch?v=WPA-KpldDVc

Ek Kaynakçalar:

• Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) El Niño Güney Salınımı (ENSO): https://www.noaa.gov/education/resource-collections/weather-atmosphere/el-nino

• NASA El Niño Güney Salınımı (ENSO): https://spaceplace.nasa.gov/el-nino/en/

• Uluslararası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) El Niño Güney Salınımı (ENSO) Raporu: https://www.ipcc.ch/

ENSO'nun Tanımı ve Özellikleri:

• Stanford Üniversitesi İklim Araştırmaları Laboratuvarı El Niño Güney Salınımı (ENSO): https://news.stanford.edu/stories/2018/12/qa-tracking-history-el-nino

• Woods Hole Okyanus Enstitüsü El Niño Güney Salınımı (ENSO): https://www.whoi.edu/multimedia/el-nino-and-la-nina/

• Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) El Niño Güney Salınımı (ENSO) İndeksi: https://origin.cpc.ncep.noaa.gov/products/analysis_monitoring/ensostuff/ONI_v5.php

Sayısal Verilerle ENSO'nun Etkileri:

• Uluslararası Afetler ve Acil Durumlar İdaresi (OFDA) El Niño Güney Salınımı (ENSO) Etkileri: https://www.un.org/humansecurity/wp-content/uploads/2017/10/Human-Security-and-El-Nino2FLa-Nina-Policy-Brief.pdf

• BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) El Niño Güney Salınımı (ENSO) ve Göç: https://www.un.org/humansecurity/wp-content/uploads/2017/10/Human-Security-and-El-Nino2FLa-Nina-Policy-Brief.pdf

• Dünya Bankası El Niño Güney Salınımı (ENSO) ve Ekonomik Etkiler: https://pubdocs.worldbank.org/en/276141444853736953/CMO-Oct-2015-Feature-El-Nino.pdf

ENSO'nun Öngörülmesi ve Önlemler:

• Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) El Niño Güney Salınımı (ENSO) Tahminleri: https://www.cpc.ncep.noaa.gov/products/analysis_monitoring/enso_advisory/ensodisc.shtml

• Uluslararası El Niño Güney Salınımı (ENSO) Tahmin Projesi (IPEP): https://iri.columbia.edu/

• Uluslararası Afetler ve Acil Durumlar İdaresi (OFDA) El Niño Güney Salınımı (ENSO) Hazırlık ve Dayanıklılık: https://www.un.org/humansecurity/wp-content/uploads/2017/10/Human-Security-and-El-Nino2FLa-Nina-Policy-Brief.pdf

ENSO ve İklim Değişikliği:

• Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) El Niño Güney Salınımı (ENSO) ve İklim Değişikliği: https://climatekids.nasa.gov/el-nino/

• Uluslararası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) El Niño Güney Salınımı (ENSO) ve İklim Değişikliği Raporu: https://www.ipcc.ch/

• Bilimsel Makaleler:

• *Cai, W., et al. (2016). Increasing frequency of extreme El Niño events and their impact on global mean temperature. Nature Communications, 7(1), 10929. https://www.nature.com/articles/nclimate2100

• *Zhou, G., et al. (2017). El Niño and La Niña in a changing climate. Geophysical Research Letters, 44(24), 12688-12697. https://news.agu.org/enso-el-nino-experts/

Sonuç:

• Uluslararası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) İklim Değişikliği ve El Niño Güney Salınımı (ENSO) Raporu: https://www.ipcc.ch/